1 00:00:01,000 --> 00:00:06,000 Kosmiczny Teleskop Hubble'a znany jest z obserwacji dalekiej przeszłości wrzechświata. 2 00:00:06,000 --> 00:00:08,000 Może on również przewidzieć przyszłość. 3 00:00:09,000 --> 00:00:13,000 Zdjęcia wykonane przez teleskop Hubble'a przez ostatnie lata ukazują los jaki czeka Układ Słoneczny: 4 00:00:14,000 --> 00:00:17,000 niepokojący ale piękny przedsmak tego co nadejdzie 5 00:00:17,000 --> 00:00:21,000 gdy Słońce wyczerpie zapas paliwa za około 5 miliardów lat. 6 00:00:38,000 --> 00:00:42,000 Odcinek 52: Śmierć gwiazd 7 00:00:43,000 --> 00:00:47,000 przedstawia dr J, a.k.a. dr Joe Liske 8 00:00:50,000 --> 00:00:57,000 Nie panikuj! Słońce istnieje od około 4 1/2 miliarda lat - to sędziwy wiek wg wielu standardów, 9 00:00:57,000 --> 00:01:00,000 jednak to dopiero połowa spodziewanej długości życia. 10 00:01:01,000 --> 00:01:07,000 Jednak obserwując niezliczone gwiazdy podobne do Słońca, naukowcy mają bardzo dobry wgląd 11 00:01:07,000 --> 00:01:11,000 w wydarzenia, które czekają Układ Słoneczny w odległej przyszłości. 12 00:01:13,000 --> 00:01:22,000 Gwiazdy są kulami materii, które wytwarzają energię głównie w procesach łączenia jąder atomowych wodoru w hel. 13 00:01:23,000 --> 00:01:30,000 Gdy dwa jądra się ze sobą łączą, ich łączna masa jest nieco mniejsza niż suma dwóch pierwotnych, 14 00:01:30,000 --> 00:01:34,000 a różnica uwalniana jest w postaci energii. 15 00:01:35,000 --> 00:01:38,000 Stąd pochodzi promieniowanie słoneczne. 16 00:01:39,000 --> 00:01:41,000 Także ten proces wykorzystywany jest w bombach termonuklearnych. 17 00:01:42,000 --> 00:01:46,000 Jednak bomby termonuklearne wykorzystują swoje paliwo w ciągu ułamka sekundy, 18 00:01:46,000 --> 00:01:52,000 gwiazdy są na tyle duże, że proces fuzji nuklearnej może trwać przez miliony lub nawet miliardy lat, 19 00:01:53,000 --> 00:01:55,000 zanim wyczerpią zasoby paliwa. 20 00:02:00,000 --> 00:02:02,000 Co się stanie później zależy od rozmiaru gwiazdy. 21 00:02:04,000 --> 00:02:09,000 Naprawdę duże gwiazdy wybuchają jako supernowe po zaledwie kilku milionach lat... 22 00:02:24,000 --> 00:02:28,000 ...podczas gdy najmniejsze płoną tak wolno, że mogą być praktycznie wieczne: 23 00:02:28,000 --> 00:02:32,000 ich oczekiwana długość życia jest dużo większa niż obecny wiek Wszechświata, 24 00:02:32,000 --> 00:02:36,000 co oznacza, że nigdy nie zaobserwujemy jej śmierci. 25 00:02:37,000 --> 00:02:39,000 Jednak w przypadku gwiazd takich jak Słońce, 26 00:02:39,000 --> 00:02:42,000 których oczekiwany czas życia mierzony jest w miliardach lat, 27 00:02:42,000 --> 00:02:46,000 astronomowie wykonali wiele obserwacji przedstawiających co się dzieje gdy kończy się zapas paliwa. 28 00:02:46,000 --> 00:02:49,000 Ich życie kończy się jękiem, a nie wybuchem. 29 00:02:49,000 --> 00:02:52,000 Oto co się dzieje - 30 00:02:52,000 --> 00:02:57,000 według obserwacji Teleskopem Hubble'a wykonanych na wielu gwiazdach na różnych etapach ewolucji. 31 00:03:00,000 --> 00:03:03,000 Najpierw gwiazda puchnie i nieznacznie się ochładza 32 00:03:03,000 --> 00:03:06,000 stając się tak zwanym czerwonym olbrzymem. 33 00:03:06,000 --> 00:03:09,000 Na tym etapie Słońce zniszczy 34 00:03:09,000 --> 00:03:12,000 wewnętrzne planety Układu Słonecznego. 35 00:03:16,000 --> 00:03:22,000 Następnie odrzucane są zewnętrzne powłoki gwiazdy tworząc gęstą chmurę gazu i pyłu, 36 00:03:22,000 --> 00:03:25,000 która całkowicie przesłania promieniowanie widzialne pochodzące od gwiazdy. 37 00:03:26,000 --> 00:03:30,000 Ten etap zwany mgławicą protoplanetarną 38 00:03:30,000 --> 00:03:33,000 jest bardzo trudny w obserwacji, bowiem bardzo słabo świeci, 39 00:03:33,000 --> 00:03:40,000 jedynie ciemne promieniowanie podczerwone z obłoku pyłowego oraz odbite promieniowanie gwiazdy pozwala astronomom na zaobserwowanie czegokolwiek. 40 00:03:40,000 --> 00:03:44,000 To także jest tylko krótki okres ewolucji gwiezdnej, 41 00:03:44,000 --> 00:03:48,000 który trwa zaledwie kilka tysięcy lat, dlatego tych obiektów jest tak niewiele. 42 00:03:50,000 --> 00:03:54,000 Zdjęcia mgławic protoplanetarnych wykonane przez teleskop Hubble'a obejmują szeroką paletę kształtów, 43 00:03:54,000 --> 00:03:58,000 z czego można wnioskować o cechującej je wysokiej dynamice. 44 00:03:59,000 --> 00:04:03,000 Spiralna budowa tej mgławicy jest szczególnie nietypowa, 45 00:04:03,000 --> 00:04:09,000 i najprawdopodobniej spowodowana jest układem podwójnym formującym obłok gazu i pyłu. 46 00:04:12,000 --> 00:04:17,000 Gdy gwiazda odrzuca zewnętrzne powłoki tworząc zimną mgławicę protoplanetarną,, 47 00:04:17,000 --> 00:04:23,000 jądro gwiazdy kończy jako mała i bardzo gorąca pozostałość. 48 00:04:24,000 --> 00:04:27,000 Przez kilka tysięcy lat 49 00:04:27,000 --> 00:04:32,000 promieniowanie z tego gorącego obiektu podgrzewa gaz w mgławicy protoplanetarnej, 50 00:04:32,000 --> 00:04:35,000 sprawiając, że w końcu zaczyna świecić niczym znak fluorescencyjny. 51 00:04:39,000 --> 00:04:45,000 Na tym etapie, ciemna mgławica protoplanetarna staje się jasną mgławicą planetarną. 52 00:04:45,000 --> 00:04:50,000 De facto są one na tyle jasne, że astronomowie od dawna je obserwują, 53 00:04:50,000 --> 00:04:53,000 co tłumaczy ich mylącą nazwę. 54 00:04:53,000 --> 00:04:57,000 Z uwagi na ich w miarę sferyczny kształt oraz zielonkawe zabarwienie podczas obserwacji wizualnych, 55 00:04:57,000 --> 00:05:00,000 astronomowie korzystający z pierwszych teleskopów 56 00:05:00,000 --> 00:05:04,000 często kojarzyli ich wygląd z wyglądem planet Układu Słonecznego. 57 00:05:06,000 --> 00:05:09,000 Obserwacje w wysokiej rozdzielczości wykonane współczesnymi teleskopami, w tym i teleskopem Hubble'a 58 00:05:09,000 --> 00:05:12,000 wskazują, że ich kształt często jest daleki od sferycznego, 59 00:05:12,000 --> 00:05:15,000 a ich planetopodobny wygląd jest bardzo wątpliwy, 60 00:05:15,000 --> 00:05:18,000 jednak nazwa się przyjęła. 61 00:05:19,000 --> 00:05:26,000 W miarę upływu czasu mgławice planetarne rozpływają się wraz z rozprzestrzenianiem się gazu i pyłu w przestrzeni. 62 00:05:26,000 --> 00:05:32,000 A jedynymi ich pozostałościami są małe, gęste i ciemne białe karły - 63 00:05:32,000 --> 00:05:37,000 co także nieuchronnie czeka Słońce za kilka miliardów lat. 64 00:05:39,000 --> 00:05:41,000 Jednak gwiazdy będą żyły także po śmierci. 65 00:05:41,000 --> 00:05:45,000 Materia odrzucona w przestrzeń przez mgławice planetarne 66 00:05:45,000 --> 00:05:50,000 stanowi budulec dla kolejnych pokoleń gwiazd i planet. Tłumaczenie: Radosław Kosarzycki