1 00:00:00,000 --> 00:00:07,000 Po raz pierwszy, od odwiedzin astronautów w maju, Hubble otwiera swoje udoskonalone oczy. 2 00:00:07,000 --> 00:00:14,000 Nowiutkie i naprawione instrumenty usprawniły w znaczącym stopniu możliwości obserwacyjne obserwatorium. 3 00:00:14,000 --> 00:00:20,000 Nadszedł moment, na który czekało tak wielu; Hubble powrócił i jest lepszy, niż kiedykolwiek wcześniej. 4 00:00:38,000 --> 00:00:40,000 To jest Hubblecast! 5 00:00:40,000 --> 00:00:43,000 Wiadomości i zdjęcia z, należącego do NASA/ESA, Teleskopu Kosmicznego Hubble'a. 6 00:00:43,000 --> 00:00:49,000 Podróżując poprzez czas i przestrzeń z naszym gospodarzem doktorem J., znanym również jako dr Joe Liske. 7 00:00:49,000 --> 00:00:52,000 Cześć i witajcie ponownie w Hubblecast, 8 00:00:52,000 --> 00:00:57,000 ponieważ jestem przekonany, że niektórzy z was zauważyli, że ostatnio nie oglądaliśmy żadnych nowych zdjęć pochodzących z naszego ulubionego teleskopu. 9 00:00:57,000 --> 00:01:00,000 To oczywiste, ponieważ w maju 2009 roku, 10 00:01:00,000 --> 00:01:06,000 siedmiu odważnych astronautów spędziło 30 godzin w otwartej przestrzeni kosmicznej reperując Hubble'a i wymieniając niektóre z jego podzespołów. 11 00:01:06,000 --> 00:01:11,000 Teraz Hubble jest oczywiście unikalny w tym sensie, że jest jedynym teleskopem w przestrzeni kosmicznej, który może być serwisowany przez ludzi, 12 00:01:11,000 --> 00:01:15,000 a podczas swej ostatniej wizyty, astronauci zrobili naprawdę wiele. 13 00:01:15,000 --> 00:01:19,000 Teraz owoce ich pracy są wreszcie gotowe, aby każdy mógł je zobaczyć. 14 00:01:19,000 --> 00:01:23,000 W tym odcinku pokażemy wam pierwsze obserwacje Hubble'a zrealizowane po misji serwisowej. 15 00:01:23,000 --> 00:01:27,000 Nowe zdjęcia ukazują nam mnóstwo różnych astrofizycznych zjawisk, 16 00:01:27,000 --> 00:01:34,000 począwszy od mgławicy planetarnej wyglądającej jak robak, a skończywszy na jednej z tych olbrzymich gromad galaktyk, które działają jak kosmiczne szkło powiększające. 17 00:01:36,000 --> 00:01:38,000 Kiedy z Ziemi zabierane są podzespoły do Hubble'a, 18 00:01:38,000 --> 00:01:44,000 potrzebują trochę czasu, aby usunąć jakikolwiek uwięzione gazy, co mogłoby przyczynić się do zakłóceń w ich funkcjonowaniu. 19 00:01:44,000 --> 00:01:47,000 Ten proces nazywany jest odgazowywaniem. 20 00:01:47,000 --> 00:01:49,000 Kiedy ta procedura zostanie ukończona, 21 00:01:49,000 --> 00:01:56,000 naukowcy rozpoczynają pracę z inżynierami, aby zapewnić prawidłowe skalibrowanie instrumentów w celu uzyskania najwyższej jakości danych. 22 00:01:57,000 --> 00:02:00,000 Po niewiarygodnych 16 latach służby, najsłynniejsza kamera WFPC2, 23 00:02:00,000 --> 00:02:05,000 lub Szerokokątna Kamera Planetarna (Wide Field Planetary Camera 2) przeszła na zasłużoną emeryturę. 24 00:02:05,000 --> 00:02:09,000 Zamiast niej jest teraz WFC3, Szerokokątna Kamera 3 (Wide Field Camera 3). 25 00:02:09,000 --> 00:02:15,000 Nowa kamera uchwyciła gwiezdny dżet w w Mgławicy Carina odległej o około 7,500 lat świetlnych. 26 00:02:15,000 --> 00:02:22,000 Rzecz w tym, że mamy tu niemowlęcą gwiazdę około 8 razy masywniejszą niż Słońce, która wywołuje niemałe poruszenie. 27 00:02:22,000 --> 00:02:25,000 To co ukazuje kamera WFC3 to kolumna gazu 28 00:02:25,000 --> 00:02:29,000 i to właśnie w centrum tego obłoku gazu kształtuje się młoda gwiazda. 29 00:02:29,000 --> 00:02:32,000 Obecnie gwiazda jest otoczona wirującym gazem i pyłem 30 00:02:32,000 --> 00:02:35,000 i część tego materiału jest wciągana do gwiazdy za sprawą jej grawitacji. 31 00:02:35,000 --> 00:02:38,000 W rezultacie tego burzliwego procesu, 32 00:02:38,000 --> 00:02:42,000 kształtuje się dżet, a interakcja tego dżetu wywołuje fale uderzeniowe 33 00:02:42,000 --> 00:02:46,000 i intensywne ciepło, które jonizuje otaczający gaz, powodując tym samym, że zaczyna świecić. 34 00:02:49,000 --> 00:02:52,000 Będąc naprawdę najpotężniejszą kamerą, jaką kiedykolwiek wysłano w przestrzeń kosmiczną 35 00:02:52,000 --> 00:02:58,000 zdolności nowej WFC3, zarówno w zakresie światła widzialnego, jak i podczerwieni, stanowią bezkonkurencyjne połączenie 36 00:02:58,000 --> 00:03:04,000 i uzupełniają inne instrumenty Hubble'a, w szczególności Zaawansowaną Kamerę do Obserwacji (Advanced Camera for Surveys). 37 00:03:04,000 --> 00:03:08,000 Zmieniając zakres widzenia, od światła widzialnego do podczerwieni, na zdjęciu Mgławicy Carina 38 00:03:08,000 --> 00:03:13,000 ujrzymy mgławicowe zanikanie i maleńką gwiazdę oraz emisję jej dżetów. 39 00:03:13,000 --> 00:03:22,000 Imponująca zdolność kamery WFC3 do obserwacji w podczerwieni ukazuje tysiące gwiazd i sam dżet ukryty za pyłem i gazem. 40 00:03:24,000 --> 00:03:28,000 Kwintet Stefana to zadziwiający zbiór pięciu galaktyk. 41 00:03:30,000 --> 00:03:33,000 Losy czterech z tych galaktyk są dosłownie ze sobą powiązane. 42 00:03:33,000 --> 00:03:36,000 Ponieważ zderzają się ze sobą z karkołomną prędkością, 43 00:03:36,000 --> 00:03:40,000 gaz jest wyrywany z galaktyk i wytwarza charakterystyczne ogony pływowe. 44 00:03:40,000 --> 00:03:43,000 Obecnie astronomowie sądzą, że połączenia galaktyk, takie jak tu widzimy, 45 00:03:43,000 --> 00:03:47,000 są jednym z kluczowych procesów, przez które galaktyki mogą rosnąć i ewoluować, 46 00:03:47,000 --> 00:03:53,000 i w ten sposób badanie połączeń może pomóc nam zrozumieć, co kształtuje wiele z galaktyk, które dziś obserwujemy. 47 00:03:54,000 --> 00:03:59,000 Nowy detektor kamery WFC3 jest bardzo czuły, zaś 48 00:03:59,000 --> 00:04:06,000 połączony z szerokim polem widzenia kamery, poprawia zdolność odkrywczą Hubble'a od 20 do 35 razy! 49 00:04:09,000 --> 00:04:18,000 Szerokie pole widzenia i bardzo dobra rozdzielczość WFC3 umożliwią przeprowadzenie gruntownych poszukiwań, które dostarczą wskazówek na temat kolizji i połączeń między galaktykami, 50 00:04:18,000 --> 00:04:22,000 tak jak jest to widoczne w tym pięknym wirującym chaosie Kwintetu Stefana. 51 00:04:26,000 --> 00:04:30,000 WFC3 wykonała zbliżone ujęcie jednego, bardzo gorącego kosmicznego robaka. 52 00:04:30,000 --> 00:04:37,000 NGC 6302 to mgławica planetarna, które jest lepiej znana jako Mgławica Robak, albo Mgławica Motyl. 53 00:04:37,000 --> 00:04:39,000 Dość łatwo zobaczyć dlaczego: 54 00:04:42,000 --> 00:04:47,000 Źródłem mgławicy jest niezwykle gorąca umierająca gwiazda, która kiedyś miała masę około 5-krotnie większą od Słońca. 55 00:04:47,000 --> 00:04:54,000 Teraz przekształciła się w czerwonego olbrzyma, a jej cykl życia wkrótce dobiegnie końca, lecz nie będzie to ciche pożegnanie. 56 00:04:55,000 --> 00:05:01,000 Poprawa rozdzielczości, jaką zapewnia WFC3 jest bezsporna, jednak to nowe zdjęcie ujawnia znacznie więcej. 57 00:05:01,000 --> 00:05:07,000 WFC3 jest wyposażona w szeroki zakres filtrów, które oddzielają światło emitowane przez różne pierwiastki chemiczne, 58 00:05:07,000 --> 00:05:11,000 pozwalając astronomom określić właściwości mgławicowego gazu, 59 00:05:11,000 --> 00:05:14,000 takie jak jego temperatura, gęstość i skład. 60 00:05:14,000 --> 00:05:19,000 Czerwonawe zewnętrzne krawędzie mgławicy są spowodowane emisją światła przez azot, 61 00:05:19,000 --> 00:05:22,000 najchłodniejszy gaz widoczny na zdjęciu. 62 00:05:22,000 --> 00:05:27,000 Białe obszary emanujące z ukrytej gwiazdy centralnej są rejonami emisji siarki, 63 00:05:27,000 --> 00:05:31,000 gdzie szybko i wolno poruszające się gazy zderzają się, wytwarzając fale uderzeniowe. 64 00:05:31,000 --> 00:05:37,000 Zdjęcie przedstawia również liczne, wyglądające jak palec dłoni, projekcje wskazujące na gwiazdę, 65 00:05:37,000 --> 00:05:41,000 które mogą oznaczać gęstsze krople w wypływie gazu, które wytrzymały ciśnienie pochodzące od gwiazdy. 66 00:05:42,000 --> 00:05:49,000 Niedawno naprawiona, zamontowana na Hubble'u, zaawansowana kamera do badań zmierzyła swym wzrokiem galaktyczną gromadę zwaną Abell 370. 67 00:05:49,000 --> 00:05:55,000 To jedno z tych miejsc we Wszechświecie gdzie ogólna teoria względności Einsteina, naprawdę staje się bardziej ekscytująca. 68 00:05:57,000 --> 00:06:00,000 Zdjęcie ukazuje zjawisko tzw. soczewkowania grawitacyjnego. 69 00:06:00,000 --> 00:06:05,000 Jeśli macie galaktykę, która znajduje się za naprawdę masywnym obiektem, takim jak gromada galaktyk, 70 00:06:05,000 --> 00:06:13,000 wówczas światło pochodzące z tej, znajdującej się w tle, galaktyki, mijając gromadę znajdującą się na pierwszym planie, ulega zagięciu spowodowanemu przez grawitację omijanego obiektu. 71 00:06:13,000 --> 00:06:18,000 Ten proces może poważenie zniekształcić obraz galaktyki znajdującej się w tle sprawiając, że często wygląda jak łuk. 72 00:06:18,000 --> 00:06:24,000 Ponadto powiększa obraz galaktyki, i tak gromada działa jak rodzaj kosmicznego szkła powiększającego. 73 00:06:27,000 --> 00:06:34,000 Chociaż Abell 370 została sfotografowana przez inne teleskopy, to zdjęcie wykonane przez zaawansowaną kamerę do obserwacji Hubble'a, ACS jest jak dotąd najbardziej szczegółowe. 74 00:06:34,000 --> 00:06:43,000 W dużym zadziwiającym pomarańczowym łuku, krzywizna łuku nagle się zmienia, aby zawrócić wokół mniejszych galaktyk, kiedy światło jest zakrzywiane przez ich grawitację. 75 00:06:43,000 --> 00:06:47,000 Ten rzucający się w oczy łuk wydaje się pojawiać kilka razy na zdjęciu, 76 00:06:47,000 --> 00:06:50,000 zupełnie jakby został skopiowany i wklejony na inne części nieba. 77 00:06:52,000 --> 00:06:59,000 Inny niesamowity przykład poziomu szczegółowości znajduje się w ramieniu galaktyki spiralnej, w dolnym prawym rogu zdjęcia. 78 00:06:59,000 --> 00:07:03,000 Ramię jest mocno wygięte, lub zniekształcone przez galaktykę znajdującą się na pierwszym planie. 79 00:07:06,000 --> 00:07:08,000 Nowy spektrograf Cosmic Origin Spectrograph, COS, 80 00:07:08,000 --> 00:07:11,000 i naprawiony spektrograf obrazujący kosmicznego teleskopu (Space Telescope Imaging Spectrograph), STIS, 81 00:07:11,000 --> 00:07:15,000 umożliwiają nam wykonanie zdjęć spektrograficznych w zakresie ultrafioletu. 82 00:07:15,000 --> 00:07:19,000 Obecnie astronomowie skierowali te instrumenty w kierunku Eta Carina, 83 00:07:19,000 --> 00:07:23,000 która jest dość dużym i niestabilnym układem podwójnym. 84 00:07:23,000 --> 00:07:27,000 Ta para gwiazd wykazuje tendencję w kierunku gwałtownych wybuchów 85 00:07:27,000 --> 00:07:35,000 i astronomowie wykorzystali COS i STIC, aby zidentyfikować niektóre z pierwiastków w materiale, który jest z pełną siłą wyrzucany przez tą dwójkę. 86 00:07:39,000 --> 00:07:44,000 Hubble uchwycił także skutki śmierci masywnej gwiazdy w Wielkim Obłoku Magellana, 87 00:07:44,000 --> 00:07:47,000 nieregularną galaktykę, znajdującą się blisko naszej własnej Drogi Mlecznej. 88 00:07:47,000 --> 00:07:50,000 Obiekt, znany jako N132D, znajduje się w przybliżeniu 170,000 lat świetlnych od Ziemi 89 00:07:50,000 --> 00:08:00,000 i stwarza wyjątkową możliwość do bardzo dokładnej analizy życia i śmierci masywnej gwiazdy. 90 00:08:00,000 --> 00:08:06,000 Oprócz zadziwiającego zdjęcia, które ukazuje obłok emisji różowego gazu i jasnopurpurowe smugi 91 00:08:06,000 --> 00:08:12,000 instrument COS dostarcza astronomom wskazówek o procesach chemicznych zachodzących głęboko wewnątrz gwiazdy. 92 00:08:14,000 --> 00:08:21,000 Kolejnym obiektem badanym przez dwa nowe i naprawione przyrządy Hubble'a jest galaktyka spiralna z poprzeczką, Markarian 817. 93 00:08:21,000 --> 00:08:24,000 Ta galaktyka ma bardzo jasne jądro, 94 00:08:24,000 --> 00:08:27,000 a jest tak dlatego, ponieważ podtrzymuje supermasywną czarną dziurę znajdującą się dokładnie w jej centrum, 95 00:08:27,000 --> 00:08:30,000 którą zasila gaz pochodzący z galaktyki. 96 00:08:30,000 --> 00:08:34,000 Nazywa się to aktywnym galaktycznym jądrem, lub AGN (active galactic nucleus). 97 00:08:34,000 --> 00:08:39,000 W wielu innych galaktykach, AGN może być tak jasne, że przyćmiewa pozostałą część galaktyki. 98 00:08:42,000 --> 00:08:45,000 Wyglądające jak jasno przystrojona choinka bożonarodzeniowa, 99 00:08:45,000 --> 00:08:50,000 to zdjęcie w rzeczywistości przedstawia małą część olbrzymiej gromady kulistej zwanej Omega Centauri. 100 00:08:50,000 --> 00:08:59,000 Chociaż związane razem poprzez grawitację, gwiazdy tej gromady znajdują się na innym etapie życia, zaś dzięki czułości WFC3 101 00:08:59,000 --> 00:09:07,000 możemy podziwiać mrugającą gamę kolorów od biało-żółtych gwiazd w "średnim wieku", jak nasze własne Słońce, do ustępujących czerwonych olbrzymów. 102 00:09:07,000 --> 00:09:13,000 Mimo że gwiazdy znajdują się blisko siebie, ostrość jaką dysponuje WFC3 pozwala wyodrębnić indywidualnie każdą z tych gwiazd. 103 00:09:17,000 --> 00:09:22,000 Hubble na dobre rozpoczął swój 19 rok obserwacji, ale czujnym wzrokiem wciąż spogląda na Wszechświat. 104 00:09:22,000 --> 00:09:27,000 Mimo iż Hubble może być już w średnim wieku, jak na standardy statków kosmicznych, zdecydowanie nie zwalnia. 105 00:09:27,000 --> 00:09:31,000 Wyposażona z potężny zestaw nowych i naprawionych instrumentów, 106 00:09:31,000 --> 00:09:35,000 ta ikona nauki wciąż kontynuuje swoje dążenia do ujawnienia sekretów kosmosu, 107 00:09:35,000 --> 00:09:40,000 aby połączyć nas z odległą przeszłością i dostarczyć tematów do następnego odcinka! 108 00:09:40,000 --> 00:09:43,000 Tu dr J., wylogowuję się z Hubblecast. 109 00:09:43,000 --> 00:09:47,000 Jeszcze raz natura zaskoczyła nas, przekraczając nasze najśmielsze wyobrażenia. Tłumaczenie — Mirosław Wójcik