1 00:00:04,100 --> 00:00:08,080 Technika leży u podstaw tego czym jest i co potrafi Hubble. 2 00:00:08,800 --> 00:00:14,859 W rezultacie, postępy w budowie i utrzymywaniu teleskopów takich jak Hubble 3 00:00:14,859 --> 00:00:18,000 miały wpływ na dziedziny bardzo odległe od astronomii. 4 00:00:18,314 --> 00:00:23,113 Od przemysłu po medycynę, od przestrzeni powietrznej po sektor energetyczny; 5 00:00:23,113 --> 00:00:28,000 współczesna astronomia wpływa na każdy obszar techniki. 6 00:00:41,000 --> 00:00:45,000 Wpływ astronomii na świat techniki. 7 00:00:47,300 --> 00:00:53,852 Jakie są praktyczne zastosowania dla większości ludzi? Takie z życia wzięte? 8 00:00:54,530 --> 00:00:57,780 Cóż, po pierwsze zajmujemy się podstawami fizyki. 9 00:00:57,780 --> 00:01:03,281 Oznacza to, że to co robimy nie ma zastosowania już jutro. 10 00:01:03,281 --> 00:01:07,649 A czymś co ma bezpośrednie zastosowanie jest ogólna teoria względności. 11 00:01:07,649 --> 00:01:11,300 Pamiętasz Einsteina, rok 1916, zaledwie 100 lat temu? 12 00:01:11,300 --> 00:01:17,200 Pomyślał wtedy: Ogólna teoria względności. I przez lata była ona bezużyteczna. 13 00:01:17,254 --> 00:01:23,982 Mam na myśli bezużyteczna dla zwykłych ludzi. Dziś, każdy wykorzystuje ją na co dzień. 14 00:01:23,982 --> 00:01:28,000 I pewnie ludzie nie uwierzyliby gdzie, prawda? A przecież noszą ją we własnej kieszeni. 15 00:01:28,000 --> 00:01:33,064 GPS! GPS w twoim telefonie komórkowym to bezpośrednie zastosowanie ogólnej teorii względności. 16 00:01:33,064 --> 00:01:37,092 Dokładniej, GPS nie działałby bez ogólnej teorii względności. 17 00:01:40,590 --> 00:01:46,395 Hubble to zaawansowany instrument, stanowiący wzorzec wśród obserwatoriów. 18 00:01:50,188 --> 00:01:55,234 Wymagał najpierw najnowszej techniki by wprowadzić go w życie; 19 00:01:55,234 --> 00:02:02,757 zaś ciągłe usprawnienia i rozbudowy, wliczając pięć misji serwisowych, pomogły mu osiągnąć to czym jest dziś. 20 00:02:05,500 --> 00:02:13,015 Nie dziwi więc, że wiele technologii pierwotnie opracowanych dla Hubble'a i innych instrumentów astronomicznych 21 00:02:13,015 --> 00:02:16,194 znalazło swoje miejsce w innych dziedzinach. 22 00:02:18,300 --> 00:02:23,715 Techniki obrazowania astronomicznego wywarły ogromny wpływ na sprzęt medyczny. 23 00:02:24,000 --> 00:02:30,718 Niektóre z nich, takie jak przetworniki CCD i detektory CMOS trafiły do codziennego użytku. 24 00:02:31,127 --> 00:02:36,285 Te układy elektroniczne przetwarzają fotony na ładunki elektryczne, 25 00:02:36,285 --> 00:02:40,967 co pozwala aparatom reagować na światło z niewiarygodną sprawnością. 26 00:02:43,000 --> 00:02:45,995 Matryce CCD są kluczowe dla Hubble'a. 27 00:02:46,500 --> 00:02:55,000 Jego aparat ACS korzysta z kamery CCD by uchwycić obrazy takie jak Ultragłębokie Pole Hubble'a (HUDF), 28 00:02:55,000 --> 00:02:59,430 najdalej sięgający obraz kosmosu w świetle widzialnym. 29 00:03:01,300 --> 00:03:06,340 Decyzja o wykorzystaniu bardzo czułej technologii CCD w teleskopie Hubble'a 30 00:03:06,340 --> 00:03:11,588 miała ogromne znaczenie dla udoskonalania i popularyzacji tych detektorów. 31 00:03:12,500 --> 00:03:19,723 Podobne detektory znalazły się w prywatnych aparatach, kamerach internetowych i telefonach komórkowych. 32 00:03:21,107 --> 00:03:25,626 Przy okazji: też zaledwie 100 lat temu zaistniała fizyka kwantowa. 33 00:03:25,626 --> 00:03:31,166 Była to całkowita rewolucja tego jak wyobrażaliśmy sobie świat. 34 00:03:31,166 --> 00:03:34,854 A bez fizyki kwantowej telefon też nie mógłby działać. 35 00:03:34,854 --> 00:03:41,125 Tak znajome jak smartfony i aparaty cyfrowe, są gadżety GPS. 36 00:03:41,125 --> 00:03:45,568 Poprzez system satelitów, operowanych przez armię USA, 37 00:03:45,568 --> 00:03:51,814 kierowcy i użytkownicy smartfonów mogą w dowolnej chwili określić swoje położenie. 38 00:03:53,878 --> 00:03:58,662 Satelity GPS wykorzystują bardzo jasne i odległe obiekty astronomiczne 39 00:03:58,662 --> 00:04:02,330 by określić położenie z wysoką dokładnością. 40 00:04:04,120 --> 00:04:08,530 Tworzenie dokładnych map tych jasnych obiektów, znanych jako kwazary, 41 00:04:08,530 --> 00:04:13,412 wymagało bliskiej współpracy między deweloperami i astronomią. 42 00:04:17,144 --> 00:04:23,620 Unia Europejska we współpracy z ESA tworzy obecnie własny, całkowicie cywilny, 43 00:04:23,620 --> 00:04:30,095 system nawigacji satelitarnej, Galileo, który rozpocznie pracę pod koniec 2016r. 44 00:04:32,000 --> 00:04:37,573 To nie sprzęt astronomiczny pozwolił docenić nawigację w szerokim świecie techniki. 45 00:04:38,040 --> 00:04:45,004 Instrumenty Hubble'a byłyby o wiele mniej przydatne bez właściwego oprogramowania do analizy zbieranych danych. 46 00:04:45,598 --> 00:04:50,442 To oprogramowanie stworzono z wykorzystaniem specjalnych języków programowania. 47 00:04:50,681 --> 00:04:56,442 Interactive Data Language, czyli IDL, jest jednym z takich języków programowania. 48 00:04:57,114 --> 00:05:01,967 Dzisiaj jest szeroko stosowany w obrazowaniu medycznym oraz fizyce atmosfery. 49 00:05:02,263 --> 00:05:07,400 Ale pierwsze programy IDL wykorzystywano do analizy danych astronomicznych 50 00:05:07,400 --> 00:05:12,113 a dziś astronomowie nadal odpowiadają za wiele nowych programów. 51 00:05:14,900 --> 00:05:21,260 IDL nie jest jedyną rzeczą która łączy medycynę i astronomię, wręcz przeciwnie. 52 00:05:23,000 --> 00:05:27,000 Wiesz że istnieje światło widzialne, fale radiowe, podczerwień, 53 00:05:27,000 --> 00:05:34,000 i są to fale elektromagnetyczne które astronomowie wykorzystują do obserwacji Wszechświata. 54 00:05:34,000 --> 00:05:37,326 Ale w pewnym momencie zabrakło zakresu rentgenowskiego. 55 00:05:37,326 --> 00:05:41,088 Więc astronom powiedział: Dobrze, musimy coś z tym zrobić 56 00:05:41,088 --> 00:05:45,174 i opracował technologię obserwacji nieba w promieniach rentgenowskich. 57 00:05:45,174 --> 00:05:49,100 On dostał Nagrodę Nobla, co było bardzo miłe, a my dostaliśmy technologię. 58 00:05:49,100 --> 00:05:54,996 Teraz korzystamy z niej wszyscy codziennie kiedy przechodzimy przez kontrolę bezpieczeństwa na lotnisku 59 00:05:54,996 --> 00:05:56,459 lub kiedy trafiamy do szpitala. 60 00:05:56,459 --> 00:06:01,266 Jest to przykład jak technika jest wykorzystywana na co dzień, dzięki astronomii. 61 00:06:02,653 --> 00:06:07,265 Zaawansowanie techniki obrazowania wykorzystywane przez Hubble'a by obserwować odległy Wszechświat 62 00:06:07,265 --> 00:06:13,117 teraz są wykorzystywane przez lekarzy do bezoperacyjnej wizualizacji tkanki gruczołowej piersi. 63 00:06:16,415 --> 00:06:20,747 Oprogramowanie stworzone do przetwarzania obrazów satelitarnych z ESA 64 00:06:20,747 --> 00:06:27,550 zostało przystosowane do wykrywania oznak choroby Alzheimera w skanerach MRI. 65 00:06:27,550 --> 00:06:32,000 Zaś same skanery, podobnie jak wiele innych stosowanych w medycynie, 66 00:06:32,000 --> 00:06:35,933 ulepszano dzięki postępom w technice obrazowania wprowadzonej 67 00:06:35,933 --> 00:06:38,649 poprzez powstanie teleskopów takich jak Hubble. 68 00:06:41,762 --> 00:06:46,048 Gwiazdy migoczą i jest to poważny problem dla astronomów. 69 00:06:46,048 --> 00:06:52,000 W rzeczywistości, gwiazdy nie migoczą, problemem jest nasza atmosfera która jest w ciągłym ruchu. 70 00:06:52,000 --> 00:06:57,792 Po to żeby wziąć poprawkę na ruch atmosfery, astronomowie wpadli na świetny pomysł, 71 00:06:57,792 --> 00:06:59,835 zwany optyką adaptatywną. 72 00:06:59,835 --> 00:07:03,295 Chodzi o to aby wybrać bardzo jasną naturalną gwiazdę, 73 00:07:03,295 --> 00:07:08,032 lub wykorzystać bardzo silny laser i z jego pomocą stworzyć laserową gwiazdę porównawczą (LGS). 74 00:07:08,032 --> 00:07:12,908 Wtedy wiedząc jak powinna wyglądać wzorcowa gwiazda, 75 00:07:12,908 --> 00:07:17,854 mierzysz gwiazdę generowaną laserowo lub naturalną jasną gwiazdę w swoim teleskopie, 76 00:07:17,854 --> 00:07:22,684 i porównując jak te obrazy wyglądają, oraz wykonując całą serię skomplikowanych obliczeń, 77 00:07:22,684 --> 00:07:25,702 możesz opracować algorytm do korekcji twojego obrazu. 78 00:07:25,702 --> 00:07:30,547 Ale tę technologię wykorzystano też w medycynie, prawda? 79 00:07:30,547 --> 00:07:37,615 Zgadza się! Opracowano zabiegi laserowe, ja sama miałam takie operacje, 80 00:07:37,615 --> 00:07:40,606 które nazywają się LASIK, a ich idea jest bardzo podobna. 81 00:07:40,606 --> 00:07:45,742 Zasadniczo lekarze ustalają jaki powinien wyglądać idealny kształt gałki ocznej, 82 00:07:45,742 --> 00:07:48,259 i korzystają z lasera by ją odpowiednio skorygować, 83 00:07:48,259 --> 00:07:51,766 a dzięki temu będziesz w stanie zobaczyć świat o wiele bardziej wyraźnie. 84 00:07:52,750 --> 00:07:55,667 To tylko wierzchołek góry lodowej. 85 00:07:55,667 --> 00:07:59,614 Technologie pierwotnie opracowane do badania Wszechświata 86 00:07:59,614 --> 00:08:07,602 przyczyniły się na setki sposobów do poprawy codziennego życia i rozwijały międzynarodową współpracę. 87 00:08:11,497 --> 00:08:17,348 Chociaż korzyść w życiu codziennym nie zawsze jest bezpośrednia, jest bardzo prawdziwa. 88 00:08:17,348 --> 00:08:22,457 Od wkładu w szeroki zakres dziedzin poprzez transfer technologii, 89 00:08:22,457 --> 00:08:25,823 po zmianę naszej perspektywy na Wszechświat w którym żyjemy, 90 00:08:25,823 --> 00:08:31,717 astronomia ciągle odgrywa większą rolę w naszym codziennym życiu niż nam się wydaje. 91 00:08:32,459 --> 00:08:38,076 Cenimy stare obserwacje. Chcemy zatrzymać je na zawsze. 92 00:08:38,076 --> 00:08:44,020 Ponieważ jeśli dokonasz obserwacji, nigdy nie możesz jej powtórzyć gdyż niebo się zmienia. 93 00:08:44,020 --> 00:08:49,500 Mamy więc bardzo stare obserwacje, mające 10, 20, 50, 100 lat. 94 00:08:49,500 --> 00:08:57,836 Mamy format obrazu fits. Nie jest powszechnie używany, ale jest bardzo standardowy, 95 00:08:57,836 --> 00:08:59,058 Każdy go wykorzystuje. 96 00:08:59,058 --> 00:09:02,285 Format taki jak jpeg, znany przez większość ludzi, lub gif... 97 00:09:02,285 --> 00:09:07,974 Jest on podobny do jpeg, ale wszystko jest opisane w pliku. 98 00:09:07,974 --> 00:09:11,318 Więc jeśli dostajesz sam plik, wiesz jak musisz go odczytać. 99 00:09:11,318 --> 00:09:19,932 Teraz niektóre archiwa w innych dziedzinach niż astronomia też go wykorzystuję. Na przykład stare biblioteki. 100 00:09:19,932 --> 00:09:28,175 Biblioteka Watykanu wykorzystuje nasz astronomiczny format. I mają nadzieję długo z niego korzystać. 101 00:09:28,175 --> 00:09:34,909 Więc cała cyfryzacja archiwów watykańskich jest prowadzona w tym formacie 102 00:09:34,909 --> 00:09:38,439 który jest uniwersalny dla wszystkich astronomów. 103 00:09:38,439 --> 00:09:47,076 Pomyśl: Mógłbym dostać taśmę lub płytę CD lub obraz który został wykonany w Stanach 30 lat temu 104 00:09:47,076 --> 00:09:49,561 i mógłbym podzielić się tym z kolegą z Rosji. 105 00:09:49,561 --> 00:09:58,500 Nie ma problemu z formatami własnościowymi, nie ma problemu z wersją. Po prostu działa. Jest standardowy. Magia. 106 00:09:59,058 --> 00:10:16,000 Trankrypcja: ESA/Hubble, tłumaczenie: Mariusz Herbich.